1. مقدمه سرمایه اجتماعی نقش مهمی در توانمندسازی جوامع روستایی دارد و تلاشی برای تضمین توسعه پایدار روستایی است؛ تقویت آن باعث افزایش مشارکت و ارتباط فرد با افراد دیگر شده و این مشارکت و انسجام باعث پایین آمدن هزینه دستیابی به اهداف و برنامه های توسعه ای می شود. بنابراین با توجه به اینکه پیشرفت و توسعه پایدار، مستلزم حضور، اعتماد و مشارکت آحاد روستاییان در روند توسعه است و این امر امکان پذیر نیست، مگر آنکه روحیه مشارکت، اعتماد و همبستگی اجتماعی را به شکلی مدرن و در قالب تشکل های دولتی و غیر دولتی در روستا بالا برد. لذا برای افزایش سطح توسعه در روستاها و دستیابی به توسعه پایدار، استفاده و تقویت سرمایه اجتماعی ضروری می باشد. 2. مبانی نظری تحقیق ﺳ ﺮ ﻣ ﺎ ﯾ ﻪ اﺟ ﺘ ﻤ ﺎ ﻋ ﯽ ﺟ ﺎ ﻣ ﻌ ﻪ ﺷ ﺎ ﻣ ﻞ رﺳ ﻮ م، رواﺑ ﻂ ، ﻧ ﮕ ﺮ ش و ارزش ﻫ ﺎ ﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ ﺗ ﻌ ﺎ ﻣ ﻼ ت ﺑ ﯿ ﻦ ﻣ ﺮ دم ﺣ ﺎ ﮐ ﻢ اﺳ ﺖ و ﺑ ﻪ ﺗ ﻮ ﺳ ﻌ ﻪ اﻗ ﺘ ﺼ ﺎ دی و اﺟ ﺘ ﻤ ﺎ ﻋ ﯽ ﻣ ﻨ ﺠ ﺮ شده، و عنصری مطلوب برای انجام همکاری های درون گروهی است که هرچه میزان آن بالاتر باشد دستیابی به اهداف گروه با هزینه کمتری انجام می گیرد. اگر در گروهی ویژگی هایی مانند اعتماد و هنجارهای مشوق مشارکت و سرمایه اجتماعی به اندازه کافی فراهم نباشد، هزینه های همکاری افزایش خواهد یافت و تحقق برنامه ها، پرهزینه و زمان بر خواهد بود. در مقابل، وجود سرمایه اجتماعی به میزان کافی و مناسب، سبب برقراری انسجام اجتماعی و اعتماد متقابل شده و هزینه های تعاملات و همکاری های گروهی کاهش می یابد و در نتیجه عملکرد گروه با هزینه کم و در زمان کمتر بهبود می یابد. مؤلفه های سرمایه اجتماعی نیز شامل: 1. مشارکت اجتماعی و عمل جمعی، 2. انسجام و همبستگی اجتماعی، 3. اعتماد اجتماعی، 4. هنجارها و ارزش های مشترک، 5. شبکه های اجتماعی می باشد. 3. روش تحقیق روش تحقیق حاضر، کاربردی، کمی، پیمایشی است و به منظور گردآوری اطلاعات و شناسایی روستاهای هدف تحقیق از دو روش جمع آوری اطلاعات یعنی روش اسنادی و میدانی استفاده شده است. برای جمع آوری داده ها از سطح روستاهای مورد بررسی از روش میدانی و ابزار پرسشنامه استفاده شد. در این راستا پرسشنامه ای درقالب 5 مؤلفه که شامل 35 گویه می باشد طراحی گردید. لازم به ذکر است عملیات میدانی به روش پرسشگری مستقیم انجام گرفته است. در تحقیق حاضر، سطح تحلیل 22 روستای دهستان حسن آباد، بخش مرکزی اسلام آباد غرب و جامعه آماری پژوهش شامل 2399 خانوار با جمعیت 9596 نفر می باشد. روایی تحقیق با استفاده از نظر اساتید و کارشناسان دانشگاه مورد تأیید قرار گرفت. همچنین پایایی پرسش نامه با روش آلفای کرونباخ محاسبه و معادل 83/. می باشد. برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شده است. براین اساس حجم نمونه 331 خانوار برآورد شده است که برای پوشش دادن احتمال خطا، حجم نمونه را به 350 خانوار افزایش داده ایم. توزیع حجم نمونه در روستاهای مورد بررسی با روش انتساب متناسب می باشد. البته جهت پرهیز از خطا و امکان مقایسه روستاها، در روستاهای با جمعیت 15 خانوار و کمتر تمام شماری صورت گرفته است. 4. یافته های تحقیق بررسی مؤلفه های سرمایه اجتماعی در روستاهای مورد بررسی نشان می دهد که روستاهای سیاه خور با امتیاز 44/128 در بالاترین رتبه، تنگ شوهان سفلی با امتیاز 94/126 در رتبه دوم و شیت کمرزرد با امتیاز50/126 در رتبه سوم قرار گرفتند. همچنین روستاهای کمره علیا با امتیاز 09/115، کریم حاصله سفلی با امتیاز 66/114 وکمرزرد با امتیاز 09/114 به ترتیب در پایین ترین رتبه ها قرار گرفته اند. از مجموع 22 روستای مورد بررسی 9 روستا (9/40 درصد) به عنوان روستاهای دارای سرمایه اجتماعی بالا، 5 روستا (73/22 درصد) به عنوان روستاهای دارای سرمایه اجتماعی متوسط و 8 روستا (37/36 درصد) به عنوان روستاهای دارای سرمایه اجتماعی ضعیف شناخته شده اند. به منظور سنجش تفاوت روستاهای مورد بررسی از نظر سرمایه اجتماعی، براساس معیارهای جمعیت، تعداد افراد دارای تحصیلات دانشگاهی، درصد افراد باسواد، درصد شاغلین و فاصله روستاها از مسیر اصلی گروهبندی شدند. نتایج گویای آن است که از نظر سرمایه اجتماعی بین گروه های جمعیت، تحصیلات دانشگاهی، درصد افراد باسواد و درصد شاغلین تفاوت معنادار در سطح اطمینان 99 درصد وجود دارد، درحالیکه در گروه فاصله از مسیر اصلی تفاوت معناداری مشاهده نشد. به بیان دیگر عامل فاصله روستاها از جاده اصلی تأثیری بر میزان سرمایه اجتماعی آنها نداشته است. همچنین بین مؤلفه های سرمایه اجتماعی ارتباط مثبت و معنادار در سطح اطمینان 99 درصد برقرار است و فقط ارتباط بین انسجام اجتماعی و شبکه های اجتماعی در سطح اطمینان 95 درصد می باشد. 5. بحث و نتیجه گیری که نتایج بدست آمده نشان می دهد در برخی از مؤلفه های سرمایه اجتماعی همچون مشارکت اجتماعی، اعتماد اجتماعی و شبکه های اجتماعی که مرتبط با عملکرد نهادهای محلی می باشند، این نهادها عملکرد و برنامه ریزی کافی نداشته اند بطوریکه در جلب اعتماد و مشارکت مردم و همچنین ایجاد و تقویت شبکه های اجتماعی چندان موفق نبوده اند، در حالیکه مؤلفه های انسجام اجتماعی و ارزش ها و هنجارهای مشترک که بیشتر تابع خصوصیات و ویژگی های قومیتی و بومی روستاها هستند وضعیت بهتری نسبت به مؤلفه های دیگر دارند و از نظر میزان تأثیرگذاری در اولویت اول و دوم قرار دارند. پیشنهادات زیر برای تداوم و افزایش سرمایه اجتماعی در منطقه مورد مطالعه رائه می شود: 1. حضور مسئولین محلی به صورت دوره ای و مداوم در روستاها، برگزاری جلسات هم اندیشی با روستاییان پیرامون مشکلات و مسائل روستاها و شفاف سازی طرح ها و اقدامات انجام گرفته و ارائه گزارش عملکرد به مردم. 2. تقویت پایبندی به ارزش های ملی و مذهبی علی الخصوص در میان جوانان روستا و افزایش تعاملات و ارتباطات بین ساکنین و مسئولین محلی و نیز استفاده از این پتانسیل به منظور آموزش و ترویج، حس همدلی و انسجام اجتماعی روستاییان. 3. استفاده از هنجارها و ارزش های بومی و محلی و تقویت آنها، ترویج آموزه های دینی که بر مشارکت اجتماعی مردم در جامعه تأکید نموده اند و نیز آموزش و افزایش آگاهی روستاییان در خصوص اهمیت مشارکت و نقش آن در جامعه. 4. ایجاد و تقویت سازمان های مردم نهاد و تعاونی های مختلف و تغییر نگرش روستاییان در زمینه فعالیت های جمعی و عضویت در تشکل ها و انجمن های محلی.

این پژوهش با هدف بررسی عوامل مؤثر بر موفقیت کسب وکارهای تعاونی کشاورزی در شهرستان اسلام آباد غرب انجام شد. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت داده ها، کمی و از نظر شیوة گردآوری داده ها توصیفی همبستگی بود. جامعة آماری را 273 نفر از اعضای هیئت مدیرة تعاونی های کشاورزی تشکیل دادند که از این میان، حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، برابر با 75 نفر محاسبه گردید و پاسخگویان با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند و موردمطالعه قرار گرفتند. ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه بود که روایی آن به تأیید تعدادی از متخصصان گروه ترویج و توسعة روستایی دانشگاه ایلام و دست اندرکاران بنگاه های کسب وکار تعاونی رسید. پایایی پرسش نامه در زمینة عوامل فرهنگی اجتماعی، اقتصادی، روان شناختی، سیاستی-اداری و مهارت های مدیریتی با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ به ترتیب 82/0، 85/0، 77/0، 73/0 و 86/0 محاسبه گردید که نشان از مناسب بودن ابزار پژوهش داشت. تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارSPSS انجام گرفت. یافته ها نشان داد که عوامل پیش گفته رابطة مثبت و معنی داری با میزان موفقیت کسب وکارهای تعاونی داشته اند. تحلیل رگرسیون چندگانه نیز نشان داد که متغیرهای سیاستی-اداری و مهارت های مدیریتی 3/42 درصد از تغییرات متغیر وابستة موفقیت کسب وکارهای تعاونی را تبیین کرده اند.

سرمایه اجتماعی مفهومی کلان است که امروزه در تحلیل های اجتماعی-اقتصادی پیرامون توسعه روستایی مطرح است. هدف ازاین مقاله نشان دادن نقش سرمایه اجتماعی در توسعه روستایی می باشد. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی وابزار گردآوری داده-ها، پرسشنامه است. جامعه آماری تحقیق1762سرپرست خانوار دردهستان حسن آباد بوده که نمونه آماری210سرپرست خانوار در نظرگرفته شد. تجزیه وتحلیل داده ها درنرم افزارSPSSومدل سازی معادلات ساختاری (SEM) انجام شده است. دو مدل تحلیل-عاملی مرتبه اول برای اندازه گیری دو زیر مقیاس سرمایه اجتماعی تدوین و اعتبارسنجی شد. نهایتا چگونگی نقش و تاثیر-متغیرهای مشاهده شده و مولفه های دوگانه حاصل از آن ها بر سرمایه اجتماعی و روابط بین آن ها به کمک یک مدل ساختاری تحلیل عاملی تاییدی(CFA) سه عاملی مرتبه دوم تحلیل شد. نتایج نشان از برازش واعتبار قابل قبول هردو مدل اندازه گیری سرمایه اجتماعی و تحقق اهداف و نیز مدل سه عاملی مرتبه دوم برای بررسی سرمایه اجتماعی، براساس داده های گردآوری شده بود. مشارکت و اعتماد اجتماعی به ترتیب به میزان65/0 و 78/0 بر سرمایه اجتماعی تاثیر داشته است. این نتایج می تواند به برنامه ریزان روستایی در جهت بهبود سرمایه اجتماعی در توسعه نواحی روستایی کمک نماید.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

یکی از مهم ترین اهداف سیاست های عمومی هر جامعه ای، بهبود کیفیت زندگی آن جامعه می باشد. این مقاله به بحث درباره کیفیت زندگی درسطح مناطق روستایی می پردازد. تحقیق به دنبال پاسخ به این سوال است که مناطق روستایی بخش مرکزی شهرستان اسلام آبادغرب تا چه اندازه از شاخص کیفیت زندگی برخوردارند. ارزیابی کیفیت زندگی در سه شاخص اجتماعی، اقتصادی و کالبدی و با 13 مولفه صورت گرفته است. تجزیه و تحلیل داده ها از طریق آزمونT تک نمونه ای انجام گرفته است. بر اساس یافته های تحقیق، محاسبه میانگین برخورداری نشان داده که دهستان شیان با 33.47 درصد مطلوب ترین کیفیت زندگی و دهستان حومه شمالی با 28.43 درصد پایین ترین سطح رضایت از کیفیت زندگی را دار می باشند. بنابراین برای بهبود کیفیت زندگی در نواحی روستایی مورد مطالعه، برنامه ریزی در همه شاخص های اجتماعی، اقتصادی و کالبدی لازم است که این مهم از طریق خدمات دهی و ساماندهی به روستاها به ویژه روستاهای کم برخوردار می تواند تاثیرگذار باشد.

کاهش منابع آبی و استفادة ناکارآمد از آن، تأثیر عمده ای بر اقتصاد روستایی و بخش کشاورزی داشته است؛ به همین دلیل توجه به مدیریت آب کشاورزی به مسئله ای محوری تبدیل شده است. ازاین رو، در پژوهش حاضر تلاش شده است به بررسی عوامل مؤثر بر مدیریت بهینة منابع آب کشاورزی در شهرستان اسلام آباد غرب در استان کرمانشاه پرداخته شود. این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و بر اساس ماهیت، توصیفی – تحلیلی است. جامعة آماری را سرپرستان خانوار بهره بردار اراضی کشاورزی تشکیل می دهد. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، 337 نفر برآورد گردید. جهت تحلیل موضوع از مدل سازی معادلات ساختاری (Smart PLS) بهره گرفته شد. نتایج نشان می دهد که بیشترین بار عاملی برای معرف های افزایش میزان بهره وری محصولات کشاورزی (729/0)، استخر جمع آوری و ذخیره آب (743/0) و حفاظت از منابع آب (734/0) می باشد. همچنین میانگین ضریب آلفای کرونباخ 801/0 و پایایی ترکیبی 852/0 ارزیابی گردید. بیشترین مقدار T با 530/17 در مدل ساختاری بین متغیرها، مربوط به متغیر اقتصادی و فنی می باشد. مقادیر به دست آمده برای هفت عامل اصلی بیانگر این است که مدل ساختاری پژوهش از برازش مناسب و قابل قبولی برخوردار است و شاخص های مربوط به سازه های برون زای مدل را پیش بینی می کنند. نتایج بیانگر این است که مدیریت صحیح و افزایش بهره وری آب مستلزم به کارگیری مجموعه ای از عوامل اقتصادی، فنی، آموزشی و... با همکاری مردم، نهادها و اعمال اصلاحاتی در ساختار قوانین است؛ بنابراین جهت بهبود وضعیت روستاهای موردمطالعه، لازم است بهره برداری صحیح و افزایش راندمان آبی از دو بعد کمی و کیفی عامل محدودکننده در افزایش تولید کشاورزی صورت گیرد. ازاین رو باتوجه به اینکه بخش کشاورزی که بزرگ ترین مصرف کننده منابع آبی است، در آینده باید با سایر بخش ها در زمینه مصرف آب رقابت کند و با تغییرات اقلیمی نیز سازگار باشد.

هدف پژوهش توصیفی – همبستگی حاضر واکاوی تاثیر آموزش های فنی و حرفه ای بر اشتغال روستاییان شهرستان اسلام آباد غرب می باشد. جامعه آماری موردمطالعه را تمامی روستاییان شرکت کننده در دوره های آموزشی فنی و حرفه ای کشاورزی در شهرستان اسلام آباد غرب در طی سال های 1394-1390 (630=N)، تشکیل دادند. حجم نمونه با استفاده از جدول نمونه گیری کرجسی و مورگان (1970)، 242 نفر تعیین و از روش نمونه گیری تصادفی ساده، استفاده شد. ابزار مورداستفاده در این پژوهش پرسشنامه بود. یافته ها حاکی از آن است که به طورکلی آموزش های فنی و حرفه ای به میزان متوسطی بر اشتغال روستاییان شهرستان اسلام آباد غرب تاثیر داشته است (میانگین 6/3 از 5 و انحراف معیار=4/1). نتایج همچنین نشان داد که بین وضعیت اشتغال شرکت کنندگان در دوره های آموزشی فنی و حرفه ای با غیر شرکت کنندگان ازنظر اشتغال تفاوت معناداری وجود دارد و شرکت کنندگان در دوره های آموزشی فنی و حرفه ای بیش تر از سایر افراد که در دوره های آموزشی فوق شرکت نکرده اند، موفق به کسب شغل می شوند. نتایج رگرسیون چند متغیر به روش گام به گام نشان داد که 60 درصد تغییرات متغیر وابسته (اشتغال مهارت آموزان روستایی شرکت کننده در دوره های آموزشی فنی و حرفه ای) توسط چهار متغیر سابقه کار، درآمد، میزان تحصیلات و میزان برخورداری مهارت آموزان از خصیصه های کارآفرینانه (مانند اعتمادبه نفس و. . . ) تبیین می شود.